شناخت پایه ای تفاوت نفت خام سبک و سنگین
نفت خام به عنوان یکی از ارزشمندترین منابع طبیعی جهان، پایه و اساس بسیاری از صنایع و اقتصاد کشورها را تشکیل می‌دهد. اما تمام نفت خام‌ها از نظر کیفیت و ویژگی‌های فنی مشابه نیستند. دو نوع اصلی نفت خام یعنی نفت خام سبک (Light Crude Oil) و نفت خام سنگین (Heavy Crude Oil) از نظر ترکیب شیمیایی، فرآیند پالایش، ارزش اقتصادی و حتی منشاء جغرافیایی تفاوت‌های قابل‌توجهی دارند. شناخت این تفاوت‌ها برای فعالان حوزه انرژی، پالایشگاه‌ها و معامله‌گران سوخت اهمیت راهبردی دارد.
تعریف و تفاوت‌های بنیادی
نفت خام سبک دارای چگالی پایین‌تر، ویسکوزیته کمتر و درصد بیشتری از هیدروکربن‌های سبک مانند بنزین و نفتا است. این نوع نفت به دلیل سهولت پالایش و بازده بالای محصولات سبک، معمولاً ارزش اقتصادی بیشتری دارد.
در مقابل، نفت خام سنگین حاوی مولکول‌های بزرگ‌تر، گوگرد بیشتر و ترکیبات پیچیده‌تری است که پالایش آن را دشوارتر و پرهزینه‌تر می‌کند.
شاخص‌های فیزیکی و شیمیایی
یکی از معیارهای اصلی تمایز این دو نوع نفت، API Gravity است. هرچه عدد API بیشتر باشد، نفت سبک‌تر است نفت سبک معمولاً API بالای ۳۱ دارد.نفت متوسط بین ۲۲ تا ۳۱ قرار می‌گیرد.نفت سنگین دارای API کمتر از ۲۲ است.
علاوه بر آن، میزان گوگرد نیز نقش مهمی دارد: نفت‌های با گوگرد کم «شیرین (Sweet)» و نفت‌های دارای گوگرد بالا «ترش (Sour)» نامیده می‌شوند.
تأثیر بر فرآیند پالایش
پالایشگاه‌های مدرن و پیشرفته، به‌ویژه آن‌هایی که از فناوری‌های پیچیده مانند coker units و hydrocracker استفاده می‌کنند، قادرند نفت خام سنگین را به فرآورده‌های سبک‌تر و ارزشمند تبدیل کنند.
اما پالایشگاه‌های ساده‌تر معمولاً ترجیح می‌دهند از نفت خام سبک استفاده کنند تا فرآیند تولید با هزینه و پیچیدگی کمتر انجام شود.
ارزش اقتصادی و تجاری
نفت خام سبک به دلیل بازده بالای فرآورده‌های باارزش (بنزین، گازوئیل، سوخت جت) معمولاً قیمت بالاتری در بازار دارد. در مقابل، نفت سنگین ارزان‌تر عرضه می‌شود، اما هزینه پالایش و تجهیزات مورد نیاز برای فرآورش آن بیشتر است.
در نتیجه، تفاوت قیمت بین نفت سبک و سنگین اغلب نشان‌دهنده توازن میان هزینه پالایش و ارزش نهایی محصولات است.
توزیع جغرافیایی
نفت‌های سبک بیشتر در مناطق زیر یافت می‌شوند:عربستان سعودی،ایالات متحده آمریکا،امارات متحده عربی،نیجریه
نفت‌های سنگین بیشتر در کشورهای زیر استخراج می‌شوند: ونزوئلا،کانادا،مکزیک،ایران
در بازار جهانی انرژی، ترکیب سبد نفتی کشورها تأثیر مستقیمی بر سودآوری، سیاست‌های صادراتی و حتی روابط تجاری دارد. کشورهایی که دارای نفت سنگین هستند معمولاً به فناوری پالایش پیشرفته و سرمایه‌گذاری بالا نیاز دارند تا بتوانند رقابت‌پذیر باقی بمانند. از سوی دیگر، در زمان افزایش تقاضا برای سوخت‌های پاک‌تر، تمایل بازار به سمت نفت‌های سبک‌تر و شیرین‌تر افزایش می‌یابد.